BİR DAVRANIŞIN KÜLTÜREL OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLAYABİLiRİZ?
Antik Yunanlıların kültüründe Sokrates ve Platon’un da ortak olduğu bir şey: Yani 40 yaşına gelmiş olgun bir erkekle henüz 10 yaşında olan, tek bir sakal teli bile çıkmamış bir çocuk arasındaki aşk, erotizm, seks ve ömür boyu süren dostluk ilişkidir. Dostluk ve çocuğun eğitimi ömür boyu sürer. Fakat seks ilişkisi çocukta tek bir sakal teli çıktığında sona erer.
Çocuğun ömür boyu eğitimine adanmış dostluk dolu bir erotik ilişkiydi. ( Michel Foucault)
Biz bu kültüre göre yetişse idik bize de bunlar normal gelecekti.
Biz bugünkü değerlere göre yetiştiğimiz için bunu anormal görüyoruz.
Kültürün zaman içinde aşama aşama değişmesiyle, belki 25. Yüzyılda antik yunan davranışları tekrar uygulanırsa bu o davranışın evrensel ancak bizim kültürümüze ters geldiği anlamına mı gelir?
Çocukla evlenmenin, insanları kurban etmenin, köleliğin, ölmesine seyirci kalmanın (Afrikada yapıldığı gibi) normal görüldüğü bir kültür de yetişse idik ister sürü psikolojisi yüzünden, ister kanıksamaktan olsun bu davranışları normal görecektik.
Bir davranışın insan doğasına uygun olup olmadığını nasıl anlayacağız?
yukarıdaki maddeler insan doğasına aykırı ise geçmişte nasıl oldu da uygulandı? Onlar insan değil mi idi?
Bir aslanın ceylan yemesi doğasına uygundur.
Bir insanın ortalama ağırlık kaldırma kapasitesi 25 kg ise bundan fazlasını taşıtmak insanın doğasına aykırıdır.
Bir insanın bünyesi maksimum 10 saat çalışmayı kaldırıyor ise insanı 10 saat'ten fazla çalıştırmak doğasına aykırıdır.
Ergenliğe girmeyen (genital anatomi ve fizyolojisi hazır olmayan) bir çocuk ile cinsel ilişki yırtılma, kanama ve enfeksiyon nedeniyle çocuğun ölümüne neden olabilir insanın bu nedenle doğasına aykırıdır(dikkat kültürüne/normuna/ahlakına demiyorum).
Not: Doğasına uygun kavramı doğru olmaya bilir. Anlatmak istediğim amacına uygun olması.
Çok basit bir şeyler diyeceğim. Kültür nedir? Neye göre kültür? Hangi açıdan bakıyoruz kültüre? Bir davranışın kültürel olup olmadığını anlamak için önce kültürün ne olduğunu bir ortaya koymamız gerekiyor. Eğer bunları tanımlamaya çalışırsak C Caner Dukkanci'nin dediği gibi şey karşımıza çıkacak. Kültüre ortak bir tanım bulamıyorsak bu zaten kültürün kendisinin evrensel olmadığını gösteriyor.
Sorun kültür olayını ahlak olayından ayırarak sorun kültürdeymiş gibi davranmaktan kaynaklanıyor. Ahlak sosyal canlılarda o türün birlikte geçinebilmesi için oluşturulan yazılı olmayan kanunlar. Kültür ise şimdiye kadar sadece insanlarda görülen bir durum. Belli toplulukların kendi aralarında koydukları kurallardan adetlerine ve alışkanlıklarına kadar geniş bir alanı kapsıyor. Ancak o da ahlak gibi sosyal canlılar olmanın bir sonucu. Bu yüzden her kültürün kendi ahlak anlayışı var, çünkü ahlak kuralları içinde bulunduğu kültürün bir parçası.