OZGUR İRADE NEDİR, VAR MI/ YOK MU?
Özgür irade veya erkin irade, kişinin eylemlerini, arzu, niyet ve amaçlarına göre kontrol altında tutabilme ve belirleme gücüdür. Kişinin belli eylem ya da eylemleri gerçekleştirmede sergilediği kararlılık; belli bir durum karşısında, gerçekleştirilecek olan eylemi, herhangi bir dış zorlama ya da zorunluluk olmaksızın, kararlaştırma ve uygulama gücü; eyleme neden olan eylemi başlatabilen yetidir. İnsanın liberteryen manada bir erkin iradeye sahip olup olmadığı halen bir tartışma konusudur.
Şimdi, bireyin fizik kuralları çerçevesinde özgür olup olmadığını irdeleyelim.
Evrende bir durum/eylem etki tepki yasası dışında başlıyorsa in deterministtir. Ancak bu durumun devamında diğer olgularla determine olması zorunluluğu, bu durumun başlangıcının fizik kuralları çerçevesinde bilinemez oluşu nedeniyle devamında deterministtir.
Bir durum etki tepki yasası dışında (dışına çıkmıyorsa) herhangi bir indeterminist hareket sergileyemiyorsa özgür iradeden bahis edilemez.
Kuantum mekaniğini arkadaşlar başlangıç bazında in determinist olması nedeniyle makro evren bazına yükselterek insanın özgür olduğunu idda etmesi saçma ve absürt bir durumdur. Zira makro evren determinedir. İnsan ise bu makro evrende oluşmuş, determine hareket eden biyolojik bir robottur.
Tekrar kuantum dünyasına geri dönüp göz atacak olursak kuantum mekaniğinde parçacıklar dalga fonksiyonu formasyonu özelliği gösterir. Parçacık konumu icin atom altı dünyada etki ve spin çok önemlidir. Etki atom altı dünyada her şeyi değiştirir.
Ornegin, atom etrafında donen elektrona enerji vererek etki ettiğinizde elektronun orbitalini(yörüngesini) değiştirmiş olursunuz.
Ayni şekilde bu elektron 1/2 spinli olduğu için etki durumunda parçacık fonksiyonu gozlemlenecektir. Nedeni ise momentumunun değişmesinden kaynaklıdır. Dalga fonksiyonu parçacık fonksiyonuna yaklaştıkça momentum artarken hız azalır. Basitce Atom altı dünyada bir parçacığın yerini belirlemek için yada parçacığı görmek için ona etki etmelisiniz.
Etki yoksa tepki yoktur. O halde bu demektir ki bir durumu görmek istiyorsak etki gerekir.
Bu etki tepki durumu özgür iradeyi ortadan kaldıran bir durumdur. Çünkü bu durum sistemi determine eder.
Saygılarımla
Giriş hariç yazı bana aittir. Soru sorabilirsiniz .
Kuantum boyutu, makro boyuta bir şekilde indetermizm durmunu verebilir mi? Bu durum için bir kanıt bulunursa özgür irade durumunu gözden geçirmemiz gerekir mi ?
Hayır veremez. Zira kuantum mekaniğini oluşturan parçacıklar da heisenberg belirsizlik ilkesi dışında hareket eder yani hareketleri fizik yasalarına tabiidir. Bunun nedeni ise plank anı sonrasında oluşmuş olmalarıdır .
Buradaki problem makro alemin sadece parçacık fonksiyonu içermesidir .
https://youtu.be/x1rdp2EmeIs
https://youtu.be/96qvRMUQIwA
https://youtu.be/dz--CMQncL8
https://youtu.be/wlbUN0lz19M
Bir felsefeci gözünden bakarsak ned block hakli olacaktır, fakat fizikte in determinist bir durum gozlemlenemez. Ancak paylaştığınız gibi konferansını da dinledim michel kaku nun determinizm de olaylar belirlidir ve özgür irade yoktur demiştir. Videoları da vardır, ancak basit videolar ile uğraşmak istemiyorum satın kamil
Öncelikle determinizmin ne oldugnu iyi öğrenmelisiniz .
Lütfen gereksiz video paylaşımı yapmayalim öğrenmek istiyorsanız sorun.
Bunlar yarim yamalak kesilmiş belgesel videoları.
Ugur Vukovic burada benim de dahil gereksiz buldugun yazılarda temizlik yaparmisin? Saygılarımla
tamamını paylaşın o zaman.. Bizde seyredelim..
Video bilgisi ile bilgileniyorsaniz size videoyu başka bir paylaşımda paylaşabilirim. Burada fizik yasaları da dahil bir sorgulama yaptıracağım.
fx5 m=25 ben çok bilirimlere geçmeden önce kısa ve öze inersek..: Atom altı parçaçıkta belirsizlik olduğu sürece özgür irade yok deme gibi bir şans bulamıyor kimse.. Kararlı ve önceden belirlenebilir şekilde ( yada gözlem altında sabit ) olduğundan belirgindir. Ne yapacağı önceden bellidir dersin.. O zaman özgür irade yokta dersin.. Ama bunu dediğin an senin gözlemin dışındaki her stabil parçayı bir şey gözlem altında tutuyoru kabul etmek zorunda kalırsın ki bu birşey spagetti canavarıda olur, Allah ta.. Zeusta.. Yani bir üst gücü, gözlemciyi kabul ederek özgür iradeyi saf dışı bırakabilirsin..sen seç.. Özgür irademi var yoksa bir gözlemcimi.?
Atom altı parçacıklar da belirsizlik ilkesi işlemez fizik kurallarına aykırıdır. Dalga parçacık ikiliği determinedir yani etki yoksa tepki yoktur.
arkadaşım kuantum mekaniğinde determinizm kaçınılmaz diyorsun ya.. Kuantum mekaniğinde detarminizm vardır diyen bu alandaki bilim adamlarının açıklama yada videosu atarmısın rica etsem.. Ha ben hepsinden daha iyiyim diyorsan o başka.. Uzun uzun yazıp duruyorsun sadede gel.. Atom altı parçacıkta hem dalga hem parçacık vardır aynı anda birçok yerde birden olabilme özelliği var. Hangi durumda kalacağına yada kaldığına karar veren biz değiliz. ( senin benim gözlem ve etkimiz sınırlı. Bizim dışımızda etki eden bir etken var ) ... Sen diyorsun ki senin bu yazıyı yazacağın daha sen doğmadan önce kesindi, belliydi.. Neyse fazla uzatmadan atom altı parçacıkta, kuantum mekaniği determinedir diyen alanında uzman bilim adamı linki yazısı videosu bekliyorum...
https://youtu.be/6zHP6yjNiTw
https://youtu.be/F_PDYt4Cmn8
Çok fazla saçmalayıp iki video kesmek yerine bence konuları lütfen anlayin
Kuantum mekaniğinde temel direklerinden birisi olan belirsizlik ilkesinin temelinde dalga fonksiyonu önermesi yatar.
Belirsizlik ilkesi
P: Hk
P momentumdur
H dalga yüksekliği
K dalga boyu .
Bu durumu temel alan bu ilkenin ortaya çıkışındaki amaç parçacık olmayan fotonun yerini belirlemektir.
Bu konumda dalga fonksiyonuna etki ettiğinizde atom altı parçacıkların spinini etkilemiş olacaksınız bizi oluşturan temel parçacıklar ise 1/2 spine uyan fermiyonlardir. Resmiy onlar dirac denkleminin bas aktörleridir.
Fermiyonlarin temel özelliği dalga ve parçacık ikiliği göstermeleridir.dalga durumunda fermiyonun konumu belirsizdir .
Bu konumda ornegin elektrona yapacağınız bir etki elektronu parçacık konumuna indirgeyecektir ve hızı düşecektir.
Bunun temel nedeni ise spin sayısının artmasından kaynaklıdır.
Ornegin dalga fonksiyonunda spini 1 ve katı olan kuarklar bizim için etki dışında görünmez parçacıklardır .
Bunun nedeni ise momentumlarinin plank anına kaymasından kaynaklıdır yani bilinemez olmasıdır.
Bu konumda foton için kütle enerji durumu ortaya çıkacaktır.
E:.mc²
E enerji
M kütle
C ışık hızı .
Enerjinin korunumu olan bu yasaya bu şekilde baktığımızda einsteinin formülünü görürsünüz. Aslında öyle değil.
Temel formül m yani kütleyi 0(sıfır) a yaklaştırma formülüdür.
M: E / c²
Burada kütle yok olursa ne olur sorusunun maxwell denklemlerindeki yerini gösterir
Zira bu formülden önce dalga fonksiyonunda olan foton için
Kütle sorunu mevcuttu
E: 1/2 mv²
Simdi bu basit açıklamalar ile atom altı dünyaya inelim v islik hizinda momentumu (p) ortadan kaldiriyordu. Yani
P: Mv / ²√ 1-c²/v² ( payda kok incinde )
Momentum yoksa kutle olamazdi. Bu durumda kutleli bir cisim islik hizina asla ulasamayacakti.
Peki dalga fonksiyonu olan atom alti dunya da nasil isliyordu? Atom aleti dunya tam spin atamadigi cin parcacik ikiligi gosteriyordu. Ornegin elektron gorunup kayboluyordu. Etki aninda ise tekrar parcacik oluyordu. O halde elektron spin olarak 300.000 km/sn den yavas olmaliydi ki fizik yasalari disinda hareketi olmasin. Hesaplamalarla atomdan atoma degisse de hidrojen atomu etrafindaki elektronun yaklasik oylarsak 150.000 km /sn iz ile dondugu bulundu
Kisaca yapilan hesaplamalarda atomlari olusturan parcaciklar fizik yasalarina gore hareket ediyordu yani deterministti.
Ancak fizikte asilamayan bir nokta belirsizlik ilkesi durumunda evrende neler oldugudur.
Bilim adamlari minkovski uzayinda indeterminist sicramalari ve nasil determine oldugunu arastirdilar bu konumda stephan hawking hawking radyasyonunu kesif ederek indeterminist sicramalarin var oldugunu ve nasil determine oldugunu teorik olarak ispatladi
Boylece kara deliklerin zamanla kutle kaybedebilecegi de anlasilmis oldu.
Zira eski hesaplamalara gore kara delikler termodinamigin 3. Yasasini cigniyordu .
Mutlak sifira asla erisilemez. Bu yasa da diger yasalar gibi plank aninda olusmustu. Kara delikler ise muazzam kutleleri ile fizik yasalarina rest cekiyor gibi gorunuyordu .
S: Akc²/4hg formulu ile kara deligin kutle kaybettigi ortaya cikmistir.
S entropi
A kara deligin olay ufku alani
C isik hizi
H plank sabiti
G kutle cekimi sabiti
K bozaltman sabiti
Edit: Eksik yazim
Sorusu olan sorabilir
'Atomaltı parçacıklarda belirsizlik ilkesi işlemez.' Asıl orada işlemez mi ?
Kemal Kalkat belirsizlik ilkesi dalga fonksiyonu içindir. Atom altı ise dalga parçacık ikiliği gösterir. Yani parçacıklar fizik kuralları içindedir dışında değil
https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Belirsizlik_ilkesi
Bu ilke dahilinde oluşan kuantum dalgalanmaları, sanal parçacıklar yok mu ?
https://www.theguardian.com/science/2013/nov/10/what-is-heisenbergs-uncertainty-principle
Sahte parçacıklar bu ilke dahilinde var olmuyor boyle bir şey plank ani öncesinin de determine olduğunu gösterir. Plank öncesi in deterministtir
https://arxiv.org/pdf/1404.1207v1.pdf
Bu bende vardı tesekkur ederim genede indirdim. S entropi durumunu gösterir ki entropi tekillik sonrası oluşan bir durumdur
Orada tekillik olmadan, kuantum fiziği dahilinde evrenin oluşabileceği de açıklanıyor.
Belirsizlik ilkesi dahilindeki kuantum dalgalanmalarından yani.
Bu büyük patlama teorisi ile çelişir
Perhaps the strangest result of the uncertainty principle is what it says about vacuums. Vacuums are often defined as the absence of everything. But not so in quantum theory. There is an inherent uncertainty in the amount of energy involved in quantum processes and in the time it takes for those processes to happen. Instead of position and momentum, Heisenberg's equation can also be expressed in terms of energy and time. Again, the more constrained one variable is, the less constrained the other is. It is therefore possible that, for very, very short periods of time, a quantum system's energy can be highly uncertain, so much that particles can appear out of the vacuum. These "virtual particles" appear in pairs – an electron and its antimatter pair, the positron, say – for a short while and then annihilate each other. This is well within the laws of quantum physics, as long as the particles only exist fleetingly and disappear when their time is up. Uncertainty, then, is nothing to worry about in quantum physics and, in fact, we wouldn't be here if this principle didn't exist.
Kemal Kalkat bey yukarıdaki yazılarımı okursaniz zaten bunun açıklamasını yaptım
E'rdem C'eylan A'rslan Şimdi benim bu yorumu yapmam sizin etkinize tepki olduğu için determinist sayılır ve özgür iradeden bahsedilemez doğru mu anladım?
Evet doğru anladınız.
Çok önceden evrim ağacı'nda okumuştum.. beyin de sinirlerin bilincimizle karar alamadan tetiklediğini bunun sonucun da karar aldığımız yazıyordu. Bilginiz varsa?
E'rdem C'eylan A'rslan Bir de can sıkıntısından kağıdın üzerine karalama yapmak. Burada etki tepki nedir? Cevap please
Biraz isim var cevap vereceğim .
Bilgi dışarıdan gelen etkilerle öğrenilen bir durumdur. Bu durumun kaydı sinirler arasında akson ve dendrit kolları ile kurulan köprüler ile kayıt altına alınır. Dışarıdan benzer bir etkiye maruz kaldığınızda sinirleriniz bunu tekrar kayıt etmek yerine kurulu olan köprüyü kullanır. Bu köprü ne kadar çok kullanılırsa sinirlerimiz miyelin kılıfı ile köprüyü destekleyerek bilgiyi sağlamlaştırır. Etkiye verilen hızlı tepkilerimiz bu köprülerin sürekli kullanılması nedeniyledir