Heisenberg belirsizlik ilkesinin determinizmi yıktığı yoktur. Belli dindar kesim kader inancını sağlamlaştırmak için belirsizlik ilkesini suistimal ediyor, o kadar.
Barış Deposu Öncelikle konumuz "kaderi" ilgilendiren orta ölçekli dünya gerçekliği ise kesin olarak belirleyeceğimiz şeyler var. Ama atom altı evren ise iş olasılığa kalmış. Kaderi ilgilendiren kısımdan başlayalım. Örneğin belli yükseklikten bırakılan cismin ne kadar sürede düşeceğini olasılık olmadan da önceden belirleyebiliyorum. Belli ısı verilen cismin ne kadar sıcaklığa ulaşacağını söyleyebiliyorum. Din ağırlıklı eğitim veren ülkelerin 20 sene sonra batağa batacaklarını söyleyebiliyorum. Kader inacının yaygınlaştığı toplumların başka toplumlara köle olacağını söyleyebiliyorum. Kader inancının yaygınlaştığı toplumların "Yahu Tanrı bize nasıl olsa yardım eder" düşüncesi ile çevre bilincinin gelişmeyeceğini biliyorum. Bir gezegenin yörüngesine giren göktaşının hızını ve konumunu biliyorsam, eliptik yörüngenin her iki merkezini de bilebiliyorum. Atom altı seviyede bir elektronun konumunu ve momentumunu aynı anda bilememem, gerçek dünya ölçülerinde belirsizlik var öyleyse kadere inanalım fikrini geliştirmez. Buradan ekmek yiyecek tek kesim varsa gerçek fizikçilerdir, şarlatan dinciler değil.
Barış Deposu Elinizde bir ölçü birimi var, örneğin mm. Olsun. 1 mm. Den büyük cisimleri ölçerken belirsizlik oluşmaz, ama 1mm. Nin altındaki ölçüler için belirsiz konuşursunuz. Benzer şekilde quantum mekaniğinde de ölçüm mertebeleri çok küçük olduğu için ya da ölçüm, momentumu veya konumu etkilediği için kesin konuşamazsınız. Sonuçta ölçüm işi fotonlarla olur, ama foton elektron davranışını etkiliyorsa kesinlik ortadan kalkar. Heisenberg bunu olasılık fonksiyonu olarak belirtmiş.
Burada bir sorunumuz yok, asıl sorun determinizmin 'her şeyi' kucaklıyor olması. 'Şuradan sonra belirleyemiyoruz' demiyor, hatta bazı aşırı (köşeli) deterministler ölçüm metodolojisinde sorun arıyor. Elbette bardağımı masadan itersem tam olarak ne zaman nereye düşeceğini hesaplayabılırım. Bakın bu köşesizliktir.
Barış Deposu Belliki belirsizliğin olduğu alan ziyadesiyle ilginizi çekiyor. Belirsizlikte ak ile kara birbirinden ayırt edilemez. Peki önceden tespit edilemeyen(indeterministik) ya da formulize edilemeyen büyük evren ölçeklerine gelelim. Örneğin bir gezegen ile uydunun hareketini önceden söyleyebiliyoruz. Ay takvimleri o yüzden var. Ama uydu sayısı 2 ve daha fazla olunca parametrelerdeki ufak farklar, yada önkabullerdeki ufak farklar uzun vadede gözle görülebilir hatalara sebep oluyor. Siz buna belirsizlik diyorsunuz, ben ise ölçümdeki sağlıksız durumun sebebiyet verdiği sonuç diyorum. Elinizde 1mm. Hatalı 1metre ölçüm aleti ile dünyanın çevresini ölçseniz, 40 km. Hata yaparsınız. Ya hatalar gezegenlerin hareketinde olduğu gibi toplanıyorsa, öngörülemezlik artar. O yüzden meteoroloji kısa vadeli tahminlerinde başarılı ama uzun vadeli tahminlerinde başarısızdır. Olasılık her bilimde kullanılır, örneğin deprem tahmininde. Bu arada nedensellik ilkesi determinizmin temel taşıdır.
Nedensellik determinizmin ağlarına düşmüş bir 'kader' mahkumudur. Bahsettiğiniz örneğe ise teknisyen hatası diyorum. Bunu öncelikle ortaya koymak gerek yoksa üzerime kalacak Meteorolojinin bu denli kısa tahminlerinin sebebi donanım eksikliğidir. Belirsizlik ıse uzay-zamanın doğası gereğidir ve parçalar bütüne ulaşırken sayısız olasılık dalgalarının girişimi bu belirsizliği gıdermektedır.
Heisenberg belirsizlik ilkesinin determinizmi yıktığı yoktur. Belli dindar kesim kader inancını sağlamlaştırmak için belirsizlik ilkesini suistimal ediyor, o kadar.
Ortada bir belirsizlik varken (olasılık dalgaları) neyi kesin olarak belirleyebilirsiniz?
Barış Deposu Öncelikle konumuz "kaderi" ilgilendiren orta ölçekli dünya gerçekliği ise kesin olarak belirleyeceğimiz şeyler var. Ama atom altı evren ise iş olasılığa kalmış. Kaderi ilgilendiren kısımdan başlayalım. Örneğin belli yükseklikten bırakılan cismin ne kadar sürede düşeceğini olasılık olmadan da önceden belirleyebiliyorum. Belli ısı verilen cismin ne kadar sıcaklığa ulaşacağını söyleyebiliyorum. Din ağırlıklı eğitim veren ülkelerin 20 sene sonra batağa batacaklarını söyleyebiliyorum. Kader inacının yaygınlaştığı toplumların başka toplumlara köle olacağını söyleyebiliyorum. Kader inancının yaygınlaştığı toplumların "Yahu Tanrı bize nasıl olsa yardım eder" düşüncesi ile çevre bilincinin gelişmeyeceğini biliyorum. Bir gezegenin yörüngesine giren göktaşının hızını ve konumunu biliyorsam, eliptik yörüngenin her iki merkezini de bilebiliyorum. Atom altı seviyede bir elektronun konumunu ve momentumunu aynı anda bilememem, gerçek dünya ölçülerinde belirsizlik var öyleyse kadere inanalım fikrini geliştirmez. Buradan ekmek yiyecek tek kesim varsa gerçek fizikçilerdir, şarlatan dinciler değil.
Nedensellik ile determinizmi birbirine katıp karıştırdınız. Biraz determinizme doğru gelin, yani 'evrendeki her şeyin' belirlenebildiği limana.
Barış Deposu Elinizde bir ölçü birimi var, örneğin mm. Olsun. 1 mm. Den büyük cisimleri ölçerken belirsizlik oluşmaz, ama 1mm. Nin altındaki ölçüler için belirsiz konuşursunuz. Benzer şekilde quantum mekaniğinde de ölçüm mertebeleri çok küçük olduğu için ya da ölçüm, momentumu veya konumu etkilediği için kesin konuşamazsınız. Sonuçta ölçüm işi fotonlarla olur, ama foton elektron davranışını etkiliyorsa kesinlik ortadan kalkar. Heisenberg bunu olasılık fonksiyonu olarak belirtmiş.
Burada bir sorunumuz yok, asıl sorun determinizmin 'her şeyi' kucaklıyor olması. 'Şuradan sonra belirleyemiyoruz' demiyor, hatta bazı aşırı (köşeli) deterministler ölçüm metodolojisinde sorun arıyor. Elbette bardağımı masadan itersem tam olarak ne zaman nereye düşeceğini hesaplayabılırım. Bakın bu köşesizliktir.
Barış Deposu Belliki belirsizliğin olduğu alan ziyadesiyle ilginizi çekiyor. Belirsizlikte ak ile kara birbirinden ayırt edilemez. Peki önceden tespit edilemeyen(indeterministik) ya da formulize edilemeyen büyük evren ölçeklerine gelelim. Örneğin bir gezegen ile uydunun hareketini önceden söyleyebiliyoruz. Ay takvimleri o yüzden var. Ama uydu sayısı 2 ve daha fazla olunca parametrelerdeki ufak farklar, yada önkabullerdeki ufak farklar uzun vadede gözle görülebilir hatalara sebep oluyor. Siz buna belirsizlik diyorsunuz, ben ise ölçümdeki sağlıksız durumun sebebiyet verdiği sonuç diyorum. Elinizde 1mm. Hatalı 1metre ölçüm aleti ile dünyanın çevresini ölçseniz, 40 km. Hata yaparsınız. Ya hatalar gezegenlerin hareketinde olduğu gibi toplanıyorsa, öngörülemezlik artar. O yüzden meteoroloji kısa vadeli tahminlerinde başarılı ama uzun vadeli tahminlerinde başarısızdır. Olasılık her bilimde kullanılır, örneğin deprem tahmininde. Bu arada nedensellik ilkesi determinizmin temel taşıdır.
Nedensellik determinizmin ağlarına düşmüş bir 'kader' mahkumudur. Bahsettiğiniz örneğe ise teknisyen hatası diyorum. Bunu öncelikle ortaya koymak gerek yoksa üzerime kalacak Meteorolojinin bu denli kısa tahminlerinin sebebi donanım eksikliğidir. Belirsizlik ıse uzay-zamanın doğası gereğidir ve parçalar bütüne ulaşırken sayısız olasılık dalgalarının girişimi bu belirsizliği gıdermektedır.