Soru
Kuantum Dolanıklık
(Quantum Entanglement) kullanarak (çin biliyorsunuz foton ışınladı ) bu ışık hızından daha hızlı olduğunu okudum yani biri bir galakside ise ve diğeri dünyada ise birbirini etkiliyor soru şu olay ufkundan ışık kaçamıyor peki ya bu parçacıkları kullanarak orda neler olup bittiğini anlayamazmıyız ?
not :
fotoğraf dikkat çekmek için
Barış Çiga
B
Kuantum dolanıklık olgusu Einstein ile Bohr arasında yıllarca süren tartışmanın da konusudur. İlişkili parçacıklardan biri ölçüldüğü zaman eş parçacık aradaki mesafeden bağımsız olarak aynı anda ona göre şekil alıyor görünüyordu. Einstein kendi denklemlerinin öngördüğü gibi Işıktan hızlı iletim olamayacağını dolayısıyla parçacıkların biz henüz onları ölçmeden belli bir şekli aldığını, ölçüm yaptığımızda zaten belirlenmiş bir pozisyonu tespit ettiğimizi iddia etmişti.
Bohr ise parçacıkların biz onları ölçmeden belirli bir pozisyonlarının olmadığını, olası durumların hepsinin bir arada olduğu bir olasılıklar dalgası (süper pozisyon) şeklinde bulunduğu, ölçüm yapıldığı anda olası pozisyonlardan birinin gerçekleştiğini ve eş parçacığın buna uygun pozisyon aldığını iddia ediyordu.
Yapılan çalışmalar Bohr'u haklı çıkardı. Kuantumun sağ duyumuza aykırı tuhaflıklarından biri bu. Göründüğü kadarıyla kuantum dolanıklık, göreliliğin evrene dair koyduğu kurallardan birini çiğniyor.
Soruya gelirsek, cevabı ben de merak etmekle beraber şöyle bir tahminde bulunabilirim. İlişkili parçacıklardan birini ölçüm yapıp (belirli bir pozisyona) sokup karadeliğe gönderirsek, olay ufkunun içinde o parçacığın pozisyonunu değiştirecek bir etki varsa bunu elimizdeki parçacık üzerinde tespit edebiliyor olmamız gerekiyor. Ancak bildiğim kadarıyla hala dolanıklığın doğasını açıklayamıyoruz. Atıyorum bunun sebebi mesela ilişkiye girmiş parçaçıkların arasındaki bizim algıladığımız uzay-zaman (3uzay 1zaman) bükülmesi ile gerçekleşiyorsa (algılayamadığımız bir uzay boyutuyla birbirine bağlanıyorsa ya da birbirine değiyorsa) karadeliğin uzay zamanı bütün boyutlarıyla eğip bükmesi dolanıklığın niteliğini de değiştirebilirdi. Bilemedim.
Ben hala Einstein'ın bu konuda haklı olduğunu düşünüyorum. Kuantum dünyasında zamanın bizimki gibi geçmişten geleceğe akmadığını düşününce ölçümden önce durumunun belirlenmesi çok mantıklı. Yani olay kuantumda oluyor ama ölçüm atomlar dünyasında yapılıyorsa neden-sonuç ilişkisi çöküyor.