4 temel kuvvetin sahip olduğı simetrinin Big bang'ten sonra nasıl kırıldığı fizik yasalarımızın şuanki gibi olmasının en temel sebebidir. Bu kırılmada gerçekleşebilecek en ufak farklılık parçacıkların kararlılığını ve temel özelliklerini tamamen değiştirebilirdi. Farklı fizik yasaları bulunan bir evren dahi yaratabilirdi. Kırılma çok yüksek oranda aynı gerçekleşse dahi belirsizlik ilkesi bazı sorunlar çıkartmaktadır. Geçmişte çok küçük düzeylerde gerçekleşecek bir olay her seferinde kuantum dünyasının anormallikleri sebebi ile farklı bir şekilde gerçekleşebilir. Bilinen nedenselliğin bu düzeyde geçerli olmaması sebebi ile bir olay aynı koşullar yaratılsa bile olasılıklar dairindeki başka bir durumla sonuçlanabilmektedir. Big bang'in ilk zamanlarında evrendeki bütün maddenin bir bilyeye sığacak kadar yoğun olduğu düşünülürse kuantum dünyası sihrini normalde olduğundan çok daha fazla gösterecektir. Farklı bir olasılığın gerçekleşmesi bütün galaksi dizilimlerini dahi etkileyebilir.
Hiçbir şeyin, ikinci denemede aynı olamayacağını düşünüyorum. Çok ufak değişiklikler olur ve bu ufak değişiklikler çok büyük bir farklılığa neden olurdu fikrine yakınım.
Yani kısaca big bang'in tekrar etmesiyle her şeyin aynı olmasını beklemek yere 100 tane bilye atıp ikinci kez attığında bire bir aynı şekilde dağılmasını beklemekle aynı şey.
Alperen Toplam enerji miktarı nicel bir özellik, aynı bilye sayısı gibi. Evet, kapalı bir kaptaki su ısıtıldığında her zaman buharlaşır, ancak bu içindeki her molekülün her seferinde aynı şekilde hareket ettiği anlamına gelmez.
Alperen Aslında ikisi çok benzer. Big bangdan sonra bizim gezegenimizin oluşması ile su kaynadıktan sonra bir su molekülünün kabın belli bir noktasında yoğunlaşması arasında çok fark yok.
Bu konuyla ilgili kesin bir yargıya varılamıyor maalesef. Çünkü yeniden bir Big Bang olsaydı ne kadarı her zaman olması gereken temel fizik yasaları ne kadarı yeni oluşan evrenin rastgele yasaları anlayamazdık. Aslında burada sizin anlatmak istediğiniz Evrenimizi düzenleyen yasaların belirli bir sebepten dolayı yegane olduğu mu yoksa tertibin temelde farklı mı olabileceği? Bununla ilgili şöyle söyleniyor: Evrenimizin temel bir teorinin tek bir ürünü olması halinde biyofilik ayarlamayı katı bir olgu olarak kabul etmek zorunda kalırız. Buna karşılık 2.durumda temelde yatan yasalar daha gevşek olabilir. Yani birçok tertibe olanak vererek farklı türden birçok evrene yol açabilir. /KAYNAK: Gelecek 50 Yıl (Ntv)
şahin bey güzel bir noktaya değinmiş, eğer fizik yasaları açısından bakacak olursak ne kadarının değişip ne kadarının aynı kalacağını bilmek zor. Çünkü evrenimizdeki fizik yasalarının neden bildiğimiz gibi şekillendiğini henüz tam olarak bilmiyoruz.
Velev ki aynı fizik yasalarınin gecerli oldugu bir evren oluşmus olsaydi bile; kelebek etkisini her asamada devreye sokmak mumkun. Mesela kozmik arkaplan isinimindaki duzensizliklerin nedeninin çok erken kuantum dalgalanmaları, sonucunun ise galaksiler oldugunu biliyoruz. Özünde random olan kuantum dalgalanması biraz farklı gerceklesse bırakın dünyayi; evrenin makroskobik yapisi da bambaşka olabilirdi.
Big Bang aynı şekilde olsa bile, olduktan sonraki kuantum dalgalanmalarının aynı şekilde olmasını beklemek yanlış olur. Evrenin ilk safhalarında farklı kuantum dalgalanmaları, zaman içinde, farklı galaksilerin oluşumuna yok açabilirdi. Büyük ihtimalle yine yıldızlar, gezegenler oluşur, fakat bugün var olanlarla birebir aynı olmasını beklememek gerekir.
Çünkü kuantum olayları gerçek anlamda rastgeledir de ondan. Bir tane uranyum atomu dusun, bunun bir beta isinimi yapip plutonyuma donusme ihtimali vardir. Butun o radyoaktif maddelerin yarı omur hesapları bu ihtimal uzerine kurulmustur. Belirli bir zaman sonunda atomlarin yarisinin bu donusumu gerceklestirecegini soyleyebiliriz ama tek bir atom acisindan bu donusumun gerceklesip gerceklesmeyecegi tam anlamiyla rastgeledir. Bir atom %50 ihtimal ile donusur veya donusmez, ikincisi de ayni rastgelilikle donusur veya donusmez. Eger her atom icin ihtimal %50 ise, ve elimizde 1000 atom varsa 500 civarindaki atomda bu donusumu gormeyi bekleriz. Yari ömür denilen şey budur. Gelelim evrenin başina. Bir kuantum dalgalanmasinin olusma ihtimali vardir, olusur veya olusmaz. Baslangiz sartlari ayni diye ayni zaman ve yerde mutlaka ayni fluktuasyon olacak diye bir zorunluluk yok.
Birtan Akgedik buna bakarsak bir paranın yazı veya tura gelmesi de rastgeledir. Fakat aynı şartlar altında parayı atarsak her seferinde aynı sonucu alırız.
Ikisi farkli. Paranin yazi veya tura gelmesi ince analizde gercekten deterministik bir olaydir ama kuantum olaylari kelimenin tam anlami ile random olaylardir. Bu böyle. İcine sinse de sinmese de; aklina yatsa da yatmasa da bu boyle. Not; Einstein'in da hic icine sinmemisti ama sonunda kabullenmek zorunda kalmisti "tanrinin zar attigini"
Konu çok uzun, bir parcacigin bir kuantum özelligini olctugumuz zaman, olasılik dalgasi bir noktaya cokuyor. O ozellik bir sekilde belirmis oluyor. A şeklinde belirmis olmasinin olasiliginin %60, B şeklinde belirlenmis olmasinin olasiliginin ise %40 oldugunu dusunelim. 100 parcacikta islem yaptgimizda 60A, 40 B bulacagimizda hemfikiriz degil mi? Peki tek parcacik acisindan dusunursekA, veya B olmaya nasil karar veriyor? Bu konuda da cesitli hipotezler ve deneyler var. Acaba parcacigin icinde bizim şu anki imkanlarimizla gozleyemedigimiz sakli degiskenler (hidden variables) mi var? Onlar mı bir sekilde parcacigin akıbetini yonlendiriyor diye. Yapilan deneyler bu olasiligi da net sekilde curutmustur. Parcacik gercekten karar aninda, olasilik durumuna gore uygun rastgele bir karar veriyor. Garip ama gercek.
big bang zaten sonsuz defa gercekleşti, içinde bulundugumuz anda bile sonsuzca big bang oluyor ve gelecekte sonsuz big bangler olmaya devam edecek.. Bazı evrenler (sonsuz sayıda) bizimkine benzer üstelik bizim ki gibi gezegenler ve hatta dünya dinazor kelebek ve akıllı insan barındırır, bazıları saniyelerce bile varlık gösteremeden kaybolur bazıları ise trilyonlarca yıl boyunca (belki de sonsuza dek) genişler.. Soru hatalı.. Sen sadece 1 big bang var o da içinde yaşadığımız evreni var etti sanıyorsun.. Yanılıyorsun..
Söyledikleriniz muhtemelen doğru. Zira kuramsal fiziğin bütün çıkarımları ekstra boyutların ve paralel (veya çoklu) evrenlerin varlığını zorunlu kılmaktadır. 9 farklı çoklu evren modeli bulunmaktadır. Ancak yine de somut (ya da en azından dolaylı) bir kanıt bulmadan "var" diyemeyiz.
İşte matematiksel olarak açıklananların gerçek olması gerekmez. Gerçeğe ulaşmak için ilk adımdır bir kuramı matematikte ifade edebilmek ama dolaylı da olsa ufak bir bilimsel kanıt gereklidir.
Ben de bunu soracaktım, big bangın ardından sebeb-sonuç ilişkisi gözetilemez mi? Her big bang de var olmasa da eğer bu durum daimi ise illa ben bu yorumu tekrar yazmaz mıyım?
Ayni sekilde olmasi onemli degil, evren sonsuzsa, ki oyle oldugu dusunuluyor. O zaman sonsuz olasilik ve cesitlilik vardir eve evrenin bir yerinde yine dunyanin aynisi olurdu
4 temel kuvvetin sahip olduğı simetrinin Big bang'ten sonra nasıl kırıldığı fizik yasalarımızın şuanki gibi olmasının en temel sebebidir. Bu kırılmada gerçekleşebilecek en ufak farklılık parçacıkların kararlılığını ve temel özelliklerini tamamen değiştirebilirdi. Farklı fizik yasaları bulunan bir evren dahi yaratabilirdi. Kırılma çok yüksek oranda aynı gerçekleşse dahi belirsizlik ilkesi bazı sorunlar çıkartmaktadır. Geçmişte çok küçük düzeylerde gerçekleşecek bir olay her seferinde kuantum dünyasının anormallikleri sebebi ile farklı bir şekilde gerçekleşebilir. Bilinen nedenselliğin bu düzeyde geçerli olmaması sebebi ile bir olay aynı koşullar yaratılsa bile olasılıklar dairindeki başka bir durumla sonuçlanabilmektedir. Big bang'in ilk zamanlarında evrendeki bütün maddenin bir bilyeye sığacak kadar yoğun olduğu düşünülürse kuantum dünyası sihrini normalde olduğundan çok daha fazla gösterecektir. Farklı bir olasılığın gerçekleşmesi bütün galaksi dizilimlerini dahi etkileyebilir.
Hiçbir şeyin, ikinci denemede aynı olamayacağını düşünüyorum. Çok ufak değişiklikler olur ve bu ufak değişiklikler çok büyük bir farklılığa neden olurdu fikrine yakınım.
Yani kısaca big bang'in tekrar etmesiyle her şeyin aynı olmasını beklemek yere 100 tane bilye atıp ikinci kez attığında bire bir aynı şekilde dağılmasını beklemekle aynı şey.
100 tane atmaya bile gerek yok. 1 tane bilyeyi ufacık bir kutuya milyarlarca kez atsak bile, birebir aynı pozisyonda bulunması imkansız.
Olamaz, kayıp yaşanması gerekir.
Alperen Toplam enerji miktarı nicel bir özellik, aynı bilye sayısı gibi. Evet, kapalı bir kaptaki su ısıtıldığında her zaman buharlaşır, ancak bu içindeki her molekülün her seferinde aynı şekilde hareket ettiği anlamına gelmez.
Alperen Aslında ikisi çok benzer. Big bangdan sonra bizim gezegenimizin oluşması ile su kaynadıktan sonra bir su molekülünün kabın belli bir noktasında yoğunlaşması arasında çok fark yok.
Kaos teorisi bunu çok güzel açıklar.
Bu konuyla ilgili kesin bir yargıya varılamıyor maalesef. Çünkü yeniden bir Big Bang olsaydı ne kadarı her zaman olması gereken temel fizik yasaları ne kadarı yeni oluşan evrenin rastgele yasaları anlayamazdık. Aslında burada sizin anlatmak istediğiniz Evrenimizi düzenleyen yasaların belirli bir sebepten dolayı yegane olduğu mu yoksa tertibin temelde farklı mı olabileceği? Bununla ilgili şöyle söyleniyor: Evrenimizin temel bir teorinin tek bir ürünü olması halinde biyofilik ayarlamayı katı bir olgu olarak kabul etmek zorunda kalırız. Buna karşılık 2.durumda temelde yatan yasalar daha gevşek olabilir. Yani birçok tertibe olanak vererek farklı türden birçok evrene yol açabilir. /KAYNAK: Gelecek 50 Yıl (Ntv)
şahin bey güzel bir noktaya değinmiş, eğer fizik yasaları açısından bakacak olursak ne kadarının değişip ne kadarının aynı kalacağını bilmek zor. Çünkü evrenimizdeki fizik yasalarının neden bildiğimiz gibi şekillendiğini henüz tam olarak bilmiyoruz.
Velev ki aynı fizik yasalarınin gecerli oldugu bir evren oluşmus olsaydi bile; kelebek etkisini her asamada devreye sokmak mumkun. Mesela kozmik arkaplan isinimindaki duzensizliklerin nedeninin çok erken kuantum dalgalanmaları, sonucunun ise galaksiler oldugunu biliyoruz. Özünde random olan kuantum dalgalanması biraz farklı gerceklesse bırakın dünyayi; evrenin makroskobik yapisi da bambaşka olabilirdi.
niye olmasın?
tıpatıp aynı bing bang patlaması olursa tıpatıp aynı evren oluşur
Big Bang aynı şekilde olsa bile, olduktan sonraki kuantum dalgalanmalarının aynı şekilde olmasını beklemek yanlış olur. Evrenin ilk safhalarında farklı kuantum dalgalanmaları, zaman içinde, farklı galaksilerin oluşumuna yok açabilirdi. Büyük ihtimalle yine yıldızlar, gezegenler oluşur, fakat bugün var olanlarla birebir aynı olmasını beklememek gerekir.
niye yanlış olsun ki
Çünkü kuantum olayları gerçek anlamda rastgeledir de ondan. Bir tane uranyum atomu dusun, bunun bir beta isinimi yapip plutonyuma donusme ihtimali vardir. Butun o radyoaktif maddelerin yarı omur hesapları bu ihtimal uzerine kurulmustur. Belirli bir zaman sonunda atomlarin yarisinin bu donusumu gerceklestirecegini soyleyebiliriz ama tek bir atom acisindan bu donusumun gerceklesip gerceklesmeyecegi tam anlamiyla rastgeledir. Bir atom %50 ihtimal ile donusur veya donusmez, ikincisi de ayni rastgelilikle donusur veya donusmez. Eger her atom icin ihtimal %50 ise, ve elimizde 1000 atom varsa 500 civarindaki atomda bu donusumu gormeyi bekleriz. Yari ömür denilen şey budur. Gelelim evrenin başina. Bir kuantum dalgalanmasinin olusma ihtimali vardir, olusur veya olusmaz. Baslangiz sartlari ayni diye ayni zaman ve yerde mutlaka ayni fluktuasyon olacak diye bir zorunluluk yok.
Birtan Akgedik buna bakarsak bir paranın yazı veya tura gelmesi de rastgeledir. Fakat aynı şartlar altında parayı atarsak her seferinde aynı sonucu alırız.
Ikisi farkli. Paranin yazi veya tura gelmesi ince analizde gercekten deterministik bir olaydir ama kuantum olaylari kelimenin tam anlami ile random olaylardir. Bu böyle. İcine sinse de sinmese de; aklina yatsa da yatmasa da bu boyle. Not; Einstein'in da hic icine sinmemisti ama sonunda kabullenmek zorunda kalmisti "tanrinin zar attigini"
Konu çok uzun, bir parcacigin bir kuantum özelligini olctugumuz zaman, olasılik dalgasi bir noktaya cokuyor. O ozellik bir sekilde belirmis oluyor. A şeklinde belirmis olmasinin olasiliginin %60, B şeklinde belirlenmis olmasinin olasiliginin ise %40 oldugunu dusunelim. 100 parcacikta islem yaptgimizda 60A, 40 B bulacagimizda hemfikiriz degil mi? Peki tek parcacik acisindan dusunursekA, veya B olmaya nasil karar veriyor? Bu konuda da cesitli hipotezler ve deneyler var. Acaba parcacigin icinde bizim şu anki imkanlarimizla gozleyemedigimiz sakli degiskenler (hidden variables) mi var? Onlar mı bir sekilde parcacigin akıbetini yonlendiriyor diye. Yapilan deneyler bu olasiligi da net sekilde curutmustur. Parcacik gercekten karar aninda, olasilik durumuna gore uygun rastgele bir karar veriyor. Garip ama gercek.
Her olay kendi duzeninde farkli sonuclar dogurur murpy kanunu
big bang zaten sonsuz defa gercekleşti, içinde bulundugumuz anda bile sonsuzca big bang oluyor ve gelecekte sonsuz big bangler olmaya devam edecek.. Bazı evrenler (sonsuz sayıda) bizimkine benzer üstelik bizim ki gibi gezegenler ve hatta dünya dinazor kelebek ve akıllı insan barındırır, bazıları saniyelerce bile varlık gösteremeden kaybolur bazıları ise trilyonlarca yıl boyunca (belki de sonsuza dek) genişler.. Soru hatalı.. Sen sadece 1 big bang var o da içinde yaşadığımız evreni var etti sanıyorsun.. Yanılıyorsun..
Söyledikleriniz muhtemelen doğru. Zira kuramsal fiziğin bütün çıkarımları ekstra boyutların ve paralel (veya çoklu) evrenlerin varlığını zorunlu kılmaktadır. 9 farklı çoklu evren modeli bulunmaktadır. Ancak yine de somut (ya da en azından dolaylı) bir kanıt bulmadan "var" diyemeyiz.
matematiksel olarak açıklanabilir gerçekleri, 3 boyutlu algımızla özümseyemiyor olmamız varlığı kanıtsız kabul etmemiz anlamına gelmez ki...
İşte matematiksel olarak açıklananların gerçek olması gerekmez. Gerçeğe ulaşmak için ilk adımdır bir kuramı matematikte ifade edebilmek ama dolaylı da olsa ufak bir bilimsel kanıt gereklidir.
olmaz
Herşey aynı olmaz
Bir bir camı yere vur herseferinde başka şekillerde kırılacaktır
Bilmiyoruz. Determinizm i araştırın.
Tum bilesenlerin ayni oldugu bir davranista farkli sonuc beklemek aptallik olur.
Ben de bunu soracaktım, big bangın ardından sebeb-sonuç ilişkisi gözetilemez mi? Her big bang de var olmasa da eğer bu durum daimi ise illa ben bu yorumu tekrar yazmaz mıyım?
Sonsuzluk için öyle olması gerekiyor.
Eger her bakimdan ayni sekilde bir big bang daha olucaksa her sey tekrardan olurdu. (determinizm)
Ayni sekilde olmasi onemli degil, evren sonsuzsa, ki oyle oldugu dusunuluyor. O zaman sonsuz olasilik ve cesitlilik vardir eve evrenin bir yerinde yine dunyanin aynisi olurdu
evrenimizin şuan ki durumu bir sürü olasılık üzerine kuruludur. Ve bu olasılıkların tekrar olması olmaz mı olur ama olmama ihtimali daha yüksek